Cilt reaksiyonlarından biri olan halk dilinde kurdeşen olarak bilinen ürtiker, deride oluşan kaşıntı, kızarıklık ve kabartılardır.

Alerjik reaksiyonlardan kaynaklı olmasıyla bilinen kurdeşen pek çok farklı sebeple ortaya çıkabilir. Kronik ya da akut olarak görülebilir. 6 haftaya kadar sürmesi akut ürtiker, 6 haftadan fazla sürmesi kronik ürtiker olarak adlandırılmaktadır. 

Ürtikerin karakteristik semptomlarının yanında ağrılı şişlik olarak bilinen anjiyoödem görülebilir. Vücudun herhangi bir bölgesinde ortaya çıkabileceği gibi genellikle dudak çevresi ve yüzde görülür. Akut ürtiker oluşmasının altında genellikle bir hastalık yoktur, kısa sürelidir. Bu süre içerisinde kişinin hayat kalitesinin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olur. Kaşıntı, yanma, uykuya dalmakta zorlanma gibi şikayetler için kurdeşen tedavisi uygulanır.

Kurdeşen semptomlarının uzun sürmesi, ne zaman sonlanacağının hasta tarafından belirsiz olması kronikleşmesine yol açar. Buna neden olan faktörlerin detaylı bir şekilde incelenmesi ve araştırılması gerekmektedir. Bu sorunlardan muzdarip olan bireyler sağlık kuruluşlarında yer alan dermatoloji uzmanlarına başvurmalıdır.

Kurdeşen (Ürtiker) Nedir?

Kurdeşen (ürtiker) cilt yüzeyinde oluşan kaşıntı ve kabarıklıklar olarak bilinen bir rahatsızlıktır. Çeşitli sebeplerle ortaya çıkabileceği gibi altında herhangi bir neden olmadan da görülebilir. Cildin kaşınmasına bağlı oluşan kızarıklıklar zamanla kabarır ve kişiyi huzursuz eder. Oluşan kabarıklıkların boyutu 1 mm-1 cm arasında değişiklik gösterir. Ürtiker rahatsızlığı olan hastalar için günlük faaliyetlere uyum sağlamak zor olabilir, kişinin yaşam kalitesini düşürebilir.

Aniden ciltte görülür ve hızlı bir şekilde kaybolur. Toplumda görülme oranı %20’dir, bir kişi hayatının herhangi bir döneminde bu durumu yaşayabilir. Ürtiker hastalığı bulaşıcı değildir. Hastalık sürecinde oluşan kızarıklık ve kabarıkların 6 haftadan uzun sürmesi ya da sık sık tekrarlaması kronik ürtiker belirtisidir. Kurdeşenin uygulanan tedavilere direnç göstermesi ve zamanla kronikleşmesi durumunda ileri düzeydeki tedavilere ve araştırmalara ihtiyaç duyulabilir.

Çocuklarda Kurdeşen

Kurdeşen; her yaştan bireyde görülebilen bir rahatsızlıktır. Bebeklik çağındaki bir bireyde ya da yetişkinlik çağındaki birinde görülebilir. Çocuklarda;

• Enfeksiyon hastalıklarının sık sık geçirilmesi durumunda,
• Kullanılan çeşitli ilaçların etkilerine bağlı olarak,
• Bağırsak parazitinin oluştuğu durumlarda alerjiye yatkın olan çocuklarda (atopik) kurdeşen oluşabilir.

Kurdeşen belirtilerinin şiddetli olması ve vücutta şişlik oluşması durumunda muhakkak biz uzmana başvurulmalıdır.

Yetişkinlerde Kurdeşen

Yetişkinlerde ürtiker gelişmesi durumunda şişlik de belirtiler arasında görülebilir. Bu durum toplumda yaygın olarak görülür. Kadınlarda görülme sıklığı erkeklere göre iki kat daha fazladır. Toplumun geneline bakıldığında nüfusun %20’si yaşamının bir döneminde bu rahatsızlığı yaşamaktadır. Ürtiker yaşayan nüfusun büyük bir çoğunluğunda akut ürtiker görülür. Uygulanan klasik antihistaminik yöntemi ile şikayetlerde azalma görülür. Ürtiker oluşumuna neden olan ajanların tespit edilmesi için alerji testleri yapılmalıdır. Neden olan faktörlerden uzak durulması, yetişkinlerin ürtiker sorununun azaltılmasında fayda sağlayabilir.

Kurdeşen Belirtileri Nelerdir?

Ürtiker; aniden ortaya çıkarak gelişir. Ciltte kızarıklık, kaşınma ve kabarıklık gibi semptomların oluşmasına neden olur. Yaygın olarak görülen belirtiler şu şekildedir:

• Ciltte oluşan kızarıklıklar
• Ödem (anjiyoödem)
• Deride görülen farklı boyutlardaki kabarıklıklar (1 mm – 8cm arasında) 
• Kaşıntı
• Yanma veya batma hissi

Ürtiker ile birlikte şişlik olarak bilinen anjiyoödem görülebilir. Ürtiker deri yüzeyinde görülürken anjiyoödem derinin alt katmanlarında oluşan reaksiyonlardır. Bu tip semptomlar akut kurdeşen durumunda birkaç saat içerisinde kendiliğinden kaybolur. Kişiden kişiye değişen bu reaksiyon birkaç gün sürebilir. Ürtikerin kronikleşmesi durumunda zaman zaman şiddetlenebilir. Bu yıllarca devam edebilir.

Boğazda, göz kapaklarında, dudaklarda anjiyoödem yani ağrılı şişlik oluşabilir. Egzersiz yaparken çabuk yorulma, vücut sıcaklığının artması ve stres kurdeşen belirtileri arasında gösterilebilir.

Kurdeşen Neden Olur?

Vücudun çeşitli sebeplerle herhangi bir bölgede, cildin altında histamin ve benzeri kimyasallar üretmesi sonucunda ürtiker oluşur. Bu maddelerin deri altında birikmesi, sıvı birikmesine ve kabartılar oluşmasına yol açar. Biriken maddelerin oluşturduğu reaksiyon şiddet bakımından kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Ürtiker genellikle alerjik reaksiyon olarak bilinse de aslında tek sebebi bu değildir. Oluşumuna sebep olan faktörler bilinmese de kullanılan ilaçlar, tüketilen besinler ya da enfeksiyonlar tetikleyici olabilir. Kurdeşen oluşmasında etken olan faktörler şu şekildedir: 

• Kullanılan antibiyotik, antienflamatuar ilaçlar
• Yüksek ateş ve enfeksiyonel hastalıklar
• Böcek atıkları, böcek sokması, hayvanların tüyleri ve salgıları
• Bulunulan ortamdaki anı ısı değişiklikleri ya da aşırı sıcak ortam
• Ev tozu ve akarlar, polenler, lateks
• Parfüm, deodorant, krem ve temizlik malzemeleri gibi kimyasal maddeler
• Yoğun egzersiz programı ve tüketilen bası gıdalar (Özellikle süt ürünleri, kuru yemişler, çilek, kereviz, yumurta, kabuklu deniz ürünleri, yer fıstığı) 
• Sistemsel otoimmün ve tiroit hastalıkları
• Bağırsak parazitleri
• Güneş ışınları

Kurdeşen oluşması için hangi faktörün tetikleyici olduğu tam olarak bilinmemektedir. Alışılmadık bir besinin tüketilmesi, böcek sokması ya da kullanılan ilaçların haricinde ürtiker oluşumuna neden olan pek çok sebep olabilir. Yapılan alerji testleri ürtikerin oluşum nedenini belirleyebilecek bir tarama imkânı sunmayabilir. Kurdeşen oluşumunda sebep olan etken ne olursa olsun uygulanan tedavi yöntemleri birbirleri ile benzerdir. Ürtiker vücudun verdiği otoimmün yanıttır.

Kurdeşen Türleri Nelerdir?

Hastalığın etkilediği süreye göre değişen ürtiker türleri ikiye ayrılmaktadır. Bunlar; akut ürtiker ve kronik ürtiker olarak adlandırılmaktadır.

Akut ürtiker: Genellikle 6 haftadan kısa sürmektedir. Birkaç saat süren semptomlar iz bırakmadan kaybolur ve yeniden çıkar. Değişik büyüklüklerde oluşan kabartılar ile bulgu verir.

Kronik ürtiker: Belirtileri 6 haftadan daha uzun sürmektedir. Belirli dönemlerde bulguların şiddeti artmakta ve hafiflemektedir. Bu tip kurdeşen kendiliğinden oluşabileceği gibi farklı tetikleyiciler ile etkileşim kurması sonucunda da gelişebilir. Bu tetikleyiciler; egzersiz, soğuk, sıcak, deriye sürtünme vb. doğrultusunda gelişebilir. Örnek olarak bulguların soğuk tarafından tetiklenmesi soğuk ürtikeri adını alırken, vücut ısısının arttığı egzersiz çalışmalarında kolinerjik ürtiker adını almaktadır.

Ürtiker tipleri tamamen birbirlerinden ayrışmaz. İki tipte aynı hastada görülebilir. Kronik ürtikerin fiziksel etkenlere göre türleri şu şekildedir:

1 – Semptomatik Dermografizm

Bu ürtiker türü; tırnak ya da kalem ucu, iğne gibi herhangi bir cisimle cildin çizilmesinden sonra oluşan çizgisel kabartılar şeklinde görülmektedir. Genellikle şikayetler akşam saatlerinde artış gösterir. Alerjik yapıya sahip olma, herhangi bir hastalık ya da tüketilen gıda ile ilgisi yoktur.

2 – Gecikmiş Basınç Ürtikeri

Vücudun herhangi bir bölgesine yapılan baskıdan sonra oluşan kaşıntı ve ağrılı kabarıklıklar ile ortaya çıkan ürtiker türüdür. Tedaviye direnç gösteren bir tür olduğu için yaşam kalitesini düşür. Basınç uygulandıktan 30 dakika -12 saat aralığında bulgular oluşur. Cilde yapılan baskı şu şekilde olabilir; sıkı çorap giyilmesinden sonra bileklerde, bel bölgesine giyilen sıkı kıyafetler sonrasında, sıkı ayakkabı kullanımında, sırta baskı yağacak ağır çanta kullanımında, yorucu egzersizlerden sonra ayakların tabanında gelişebilir.

3 – Kolinerjik Ürtiker

Sıcak içecekler tüketmek, yemeklerin baharatlı ve sıcak olması, stres, heyecan, yüksek sıcaklıkta banyo yapmak gibi etkenlerle ortaya çıkan ürtiker türüdür. Vücut ısına bağlı olarak gelişir, ısı arttıkça bulgularda artış görülebilir.

4 – Soğuk ve Sıcak Kontakt Ürtiker

Soğuk ve sıcak olarak adlandırılan ürtiker türleri temas edilen sıcaklığa bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Soğuk kontakt ürtiker; buz, soğuk hava, soğuk su gibi etkenlere bağlı olarak gelişir. Sıcak kontaktaki ürtiker ise; güneş ışığı, sıcak su ya da sıcak cisimlerle temasın ardından gelişmektedir.

5 – Akuajenik Ürtiker

Isı farkı olmadan suya temas edilmesine bağlı olarak gelişen türdür. Su haricinde gözyaşı, ter gibi sıvılar ile temas edilmesi durumunda gelişebilir.

6 – Egzersize Bağlı Ürtiker

Genellikle yoğun tempoda egzersiz yapılan bireylerde gelişen ürtiker türüdür. Bulgular egzersiz sırasında oluşabileceği gibi egzersiz sonrasında da görülebilir.

7 – Vibratuar Ürtiker

Vibrasyona yani titreşime bağlı olarak gelişmektedir. Örnek olarak; bisiklete binme gibi egzersizlerde, mutfak robotu ya da mikser gibi cihazların kullanımından sonra görülebilir.

8 – Solar Ürtiker

Güneş ışınlarının belirli dalga boyutlarına maruz kalındığında ortaya çıkar ürtiker türüdür. Güneş etkisi ile oluştuğu için güneş ürtikeri olarak da adlandırılmaktadır.

Kurdeşen – Ürtiker Nasıl Geçer?

Ciltte oluşan birçok hastalık ya da cilt semptomu oluşmasına yol açan hastalık türleri kurdeşen belirtileri ile karıştırılabilir. “Ürtiker (kurdeşen) nasıl geçer?” sorusuna cevap aranmadan önce belirtilerin ürtiker belirtisi olup olmadığından emin olunmalıdır. Bunun için bir hekime başvurularak fiziksel muayene olunmalıdır.

Ürtiker rahatsızlığını zaman zaman yaşayan bireyler bulgular yeniden oluştuğunda kurdeşen olduğunu algılayabilir. Kronik ürtiker hastalarına reçete edilen antihistaminik olarak adlandırılan alerjik ilaçlar kullanılabilir. Uzman hekimin önerisi olmadan herhangi bir ilaç kullanılmamalıdır.

Akut ürtiker tanısı konulan bireylerin herhangi bir alerjen ya da kimyasal madde ile etkileşim kurması durumunda etkileşimi sonlandırmalıdır. Bulgular birkaç gün içerisinde hafiflemezse bir hekime başvurulmalıdır. Dudaklarda, dilde şişme oluşması, bilinç bulanıklığı, nefes darlığı gibi belirtilerle ürtikerin şiddetlenmesi durumunda bulguların hafiflemesi beklenmeden acil servise başvurulmalıdır.

Kurdeşen Önlenebilir mi?

Ürtiker rahatsızlığından muzdarip olan bir bireyin alerjik reaksiyon gösterdiği etkenlerden uzak durması, bunlarla temas etmemesi ürtiker oluşmasını büyük oranda engelleyebilir. Ürtiker tanısı konan bireylerin alerji testlerini yaptırmış olmaları tedavi süreci için önemlidir.

Kurdeşen oluşmasına yol açan gıdalardan kaçınılmalıdır. Bu hastalık anne sütüyle beslenen bebeklerde de görülmektedir. Annenin tükettiği ilaçlar bebekte kurdeşen oluşumunu tetikleyebilir. Tedavi süresince hekimin tavsiyesi doğrultusunda beslenilmesi önemlidir.

Ürtikerden kaçınmak için en etkili yol olarak bilinen alerjen etkenden uzak durmaktır. Sebep olan alerjen etkeninin bilinmediği durumlarda kurdeşen oluşumuna engel olmak mümkün olmayabilir. Bu durumdaki hastalar semptomların oluşmasına bağlı olarak doktorun taraflarına reçete ettiği ilaçları kullanmalıdır.

Bu gibi durumlarda hekim tarafından reçetelendirilmiş olan ilaçların semptomların hissedilmesinin ardından kullanılması, kurdeşenin şiddetlenmesini önlemede etkili olacaktır.

Kurdeşen Hangi Doktor ya da Branş Tarafından Kontrol Edilir?

Ürtiker bulgusu gösteren kişilerin sağlık kuruluşlarında dermatoloji hekimlerine muayene olması gerekmektedir. Hekim hastaya uygulayacağı fiziksel muayene doğrultusunda semptomlara bakarak ürtiker teşhisi koyabilir. Doktor bir dizi kan testi isteyebilir. Alerjik reaksiyona sebep olan etkenlerin araştırılması ve tedbir alınabilmesi için alerji testleri uygulanabilir. 24 saatten fazla süren döküntü olması durumunda altta yatan diğer hastalıklar araştırılmalıdır.

Kurdeşen Tedavisi

Ürtiker tedavisinde etkili birçok yöntem bulunsa da kesin tedavisinden bahsetmek biraz zordur. Uygulanan tedavi şeker ve tansiyon hastalarındaki gibidir hastalık devam ettikçe tedavi uygulanır. Enfeksiyondan sonra kullanılan antibiyotikler gibi değildir.

• İlk olarak ilaç tedavisi uygulanır. Antihistaminik ilaçlar doktor tarafından hastaya reçete edilir. Ürtiker bulgularında sedatif olmayan ilaçlar kullanılarak iyileşme elde edilir.
• Hastanın 2-4 hafta içerisinde iyileşmemesi durumunda ilaçların dozu artırılabilir. Sedatif olmayan antihistaminik ilaçların maksimum dozunda hasta iyileşme belirtileri göstermezse deri altına iğne ile tedavi uygulanabilir. Enjeksiyon tedavisi genelde ayda 1 kez uygulanır.
• Sağlık kontrolünün düzenli olarak yaptırılması ve hastaların doktor tarafından reçete edilen ilaçları aksatmadan kullanması tedavinin başarı ile sonuçlanabilmesi için önemlidir.
• Tespit edilen ilaç alerjileri ya da böcek sokması gibi durumlarda hastanın önlem alması gereklidir. Hastanın alerjik reaksiyon gösterdiği durumlar ve kullandığı ilaçlar muayene sırasında muhakkak doktora bildirilmelidir.
• Kurdeşen görülen bireylerde alerjik etkenle temas edilmesi durumunda ciddi alerjik şok (anafilaksi) görülme ihtimali yüksektir. Bu durumlarda acilen sağlık kuruluşlarına başvurulmalıdır.

Tedavide kullanılan antihistaminik ilaçlar doktor tavsiyesi olmadan kullanılmamalıdır. Hastalarda istenmeyen yan etkilere neden olabilir. Özellikle hamilelerin ve emziren bireylerin, kronik olarak rahatsızlığı olan hastaların dikkat etmesi gerekmektedir. Bu sebeple herhangi bir ilaç kullanmadan önce hekime başvurulmalıdır.

Kurdeşen İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Ürtikerin kronikleşmesi durumunda aylarca hatta yıllarca sürebilir. Kişinin yaşam kalitesini düşürebilir, uygu kalitesini bozabilir, günlük yaşantısını sekteye uğratacak düzeye getirebilir. Doktor gözetiminde aşınacak birkaç önlem ve tedavi ile ürtikerin ciltteki reaksiyonları azaltılabilir. Bunun için kişinin uygulayabileceği yaşam tarzı değişiklikleri şu şekilde sıralanabilir:

• Yumuşak dokuya sahip, bol kıyafetler tercih etmek
• Ürtiker oluşumu için tetikleyici etkisi gösteren faktörlerden kaçınmak
• Cildin çizilmesine sebep olabilecek durumlardan kaçınmak
• Bulgu oluşan bölgeye soğuk ve nemli bir bez ile rahatlatmak
• Kaşıntı engelleyici krem ya da losyon kullanmak
• Ürtiker oluşan bölgeyi yıkamak ya da yelpaze ile serinletmek
• Açık havaya çıkarken güneş kremi kullanmak
• Cildin tahriş olmasına sebep olacak sert sabun kullanımından kaçınmak

Sık Sorulan Sorular