İdrarın vücuttan atılmasını sağlayan idrar yolundaki organlar; mesane, böbrek, üretra ve üreterlerdir. Bu organların herhangi birinin enfeksiyon kapması durumunda idrar yolu enfeksiyonu ortaya çıkmaktadır.

Enfeksiyon genellikle mesanede daha sık görülür. Tedavi edilmemesi halinde çeşitli hastalıkların oluşmasına neden olurken, kişinin yaşam kalitesini düşürür. Genellikle doktor tavsiyesi üzerine bol sıvı tüketme ve antibiyotik kullanımı ile tedavi süreci uygulanabilmektedir. Tanı konulabilmesi için idrar kültürü ve tahlili gerekmektedir.

İdrar Yolu Nedir?

İdrar yolu sistemi, iki böbrek, iki idrar borusu (üreterler), mesane ve idrar kanalından (üretra) oluşur. Böbrekler, kanı süzerek atık maddeleri ve fazla suyu idrar olarak oluştururlar. Bu idrar, üreterler aracılığıyla mesaneye taşınır. Mesane, idrarın biriktirildiği bir organdır ve kasları sayesinde idrarın depolanmasını sağlar. Son olarak, idrar kanalı (üretra), mesaneden dışarıya açılan bir kanaldır ve idrarın vücuttan atılmasını sağlar.

İdrar yolunda bulunan organlar ve görevleri şu şekildedir:

  • Böbrek: Kanı süzerek atık kısmını çıkaran 2 organdır.
  • Üreter: Böbreklerden mesaneye idrarın taşınmasını sağlayan 2 tüptür.
  • Mesane: Balon şekline sahip olan bu organ idrarın depolanmasını sağlar.
  • Üretra: Mesanedeki idrarın dışarıya tahliye edilmesini sağlar.

İdrar yolu sistemi, vücuttan atılması gereken atık maddeleri ve fazla suyu taşırken aynı zamanda vücudun su ve elektrolit dengesini de kontrol eder. İdrar yolu enfeksiyonları, idrar yolu taşları, idrar tutamama gibi çeşitli sorunlar idrar yolu sisteminde ortaya çıkabilen idrar sistemini aksatan birtakım hastalıklardandır, tıbbi muayene ve müdahale gerekli olmaktadır.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedir?

İdrar yolu enfeksiyonu; idrar yolundaki organların herhangi birinde meydana gelen enfeksiyonlardır. Üriner sistem enfeksiyonu olarak da tanımlanmaktadır. Sağlıklı bir insanın idrarında mikrop (bakteri) bulunmaz. İdrar yolundaki; böbrekler, üreter ve mesanenin herhangi birinde enfeksiyon oluşması hepsine etki eder. 

Vücuda giren bakteriler idrar yoluna ulaşarak enfeksiyon oluşturur. En çok mesanede görülen enfeksiyonlar sistit hastalığı olarak da adlandırılır. Genellikle; sık tuvalete çıkma, idrar yaparken yanma ya da ağrı hissi, idrarda kan, aniden idrar yapma ihtiyacı gibi belirtilerle ortaya çıkmaktadır. 

Enfeksiyonun böbreklerde oluşması durumunda; kusma, bulantı, ateş ve sırt ağrısı gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Genellikle 3-7 gün süresince antibiyotik hap kullanımı ile tedavi edilir. Enfeksiyonun böbreklerde görülmesi durumunda 14 güne kadar ilaç kullanımı önerilebilir. Antibiyotik kullanımı bakterilerin yok edilmesi için tercih edilmektedir.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Kadınlarda Nasıldır?

İdrar yolu enfeksiyonları kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülmektedir. Bunun nedeni ise; üretra uzunluğunun kadınlarda daha kısa olmasıdır. Anatomik bir farklılık olan bu durum, bakterilerin üst organlara ulaşmasını kolaylaştırmaktadır. Bakterilerin mesaneye ulaşması durumunda sistit, böbreğe ulaşması durumuna pyelonefrit oluşur.

Makat ve üretra arasındaki mesafenin kısa olması erkeklere oranla kadınlarda daha sık görülen idrar yolu enfeksiyonunun bir diğer nedenidir. Buna neden olabilecek risk faktörleri şu şekildedir;

  • Sperm öldürücü madde kullanımı (spermisid)
  • Diyaframlar
  • Kaplı prezervatifler
  • Yeni cinsel ilişki

İdrar Yolu Enfeksiyonu Erkeklerde Nasıldır?

İdrar yolu enfeksiyonunun erkeklerde 15-50 yaşları arasında görülmesi nadir rastlanan bir durumdur. Erkeklerde daha az görülme nedeni; üretra çevresinin kuru olması nedeniyle bakterilerin çoğalmaması ve prostat sıvısının antibakteriyel içeriğe sahip olmasıdır. Erkeklerde idrar yolu enfeksiyonu ya da sistit görüle riski şu durumlarda artış gösterir:

  • Sünnet olunmaması
  • Yapısal, diyabet ya da fonksiyonel olarak idrar yolundaki anormal durumlar
  • İleri HIV enfeksiyonu
  • Nötropeni gibi bağışıklık sisteminin baskılandığı durumlardır. Erkeklerde komplike olarak idrar yolu enfeksiyonu görülme riski fazladır.

İdrar Yolu Enfeksiyonuna Neler Sebep Olur?

İdrar yolu enfeksiyonuna neden olan en temel neden bakterilerdir. Üretradan vücuda giren mikroorganizmalar idrar yolunda gelişerek mesanenin enfeksiyon kapmasına neden olurlar. Mesanedeki sistik oluşumuna neden olan koli basili bakterisi vakaların %75-95’inde görülmektedir.

İdrar yolu enfeksiyonuna neden olan faktörler şu şekilde sıralanabilir:

  • Genital hijyenin önemsenmemesi
  • Sıvı tüketiminin yetersiz olması ve buna bağlı olarak idrar tahliyesinin az olması
  • Cinsel ilişkide hijyenin önemsenmemesi
  • Diyabet
  • Bilinçsiz antibiyotik kullanılması
  • Sondanın uzun süre kullanılması
  • Hijyenik bakımı yapılmayan hamam, havuz ve sauna gibi ortamlar

Vücudun direncini düşürerek enfeksiyon bulaşmasına neden olabilecek bazı az rastlanan durumlar ise şunlardır;

  • İdrar yolu anomalileri
  • Kateter kullanılması
  • Kronik hastalıklar ve travmalar
  • Taş hastalığı
  • Diyafram gibi çeşitli doğum kontrol yöntemlerinin kullanılması
  • Menopoz

 

İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri Neler?

 

İdrar Yolu Enfeksiyonunun Türleri Nelerdir?

İdrar yolu enfeksiyonu (İYE) vücutta en sık görülen, bakterilerin gelişmesi ile ortaya çıkan enfeksiyon türleridir. İdrar yolu enfeksiyonları türlerinden bağımsız olarak basit ve komplike olmak üzere iki grupta incelenir. Genellikle antibiyotik kullanımı ile ayakta tedavi edilebilen basit enfeksiyonlar ciddi belirtiler göstermez ve daha kısa sürede tedavi edilebilir. Ciddi belirtilerin ve şikayetlerin görüldüğü komplike enfeksiyonlarda hastanın durumu daha kötüdür. Bu hastalar hastanede gözetim altında tutularak tedavi süreci gerçekleştirilir.

İdrar yolu enfeksiyonun türleri şu şekildedir:

Sistit

Enfeksiyonun mesanede oluşması ile ortaya çıkmaktadır. Böbrek enfeksiyonlarına oranla daha sık görülür. Escherichia coli olarak adlandırılan bakteri üretradan girerek enfeksiyona neden olur. Genellikle şu nedenlerle ortaya çıkar; doğum kontrolü için diyafram kullanılması, yetersiz su tüketilmesi, genital bölgenin yanlış temizlenmesi. 

Üretrit 

Üretrit, üretranın iltihaplanması durumunu ifade eden idarar yolu enfeksiyonudur. Üretritin en yaygın nedeni, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardır. Cinsel olarak aktif kişilerde, özellikle klamidya ve gonore gibi bakteriyel enfeksiyonlar üretrite yol açabilir. Bu enfeksiyonlar, cinsel temasla bir kişiden diğerine geçmektedir. Bununla birlikte, üretrit diğer idrar yolu enfeksiyonları, mantar enfeksiyonları, idrar yolu taşları gibi diğer kanalları etkileyen faktörlerden de kaynaklanabilir.

Piyelonefrit

Bakterilerin böbreğe kadar ulaşması ile gelişen böbrek enfeksiyonudur. İdrar yolunda görülen yapısal bozukluğa bağlı olarak idrarın mesaneden böbreklere kaçması ile de enfeksiyon oluşmasıdır. Genel olarak böbreklerin iltihaplanması ile gözlenen Piyelonefrit enfeksiyonun belirtileri arasında yüksek ateş, mide bulantısı ve kusma sayılabilecektir.

Asemptomatik Bakteriüri

Asemptomatik bakteriüri, idrarda bakterilerin varlığına rağmen herhangi bir semptom göstermeyen bir durumdur. Genellikle idrar yolu hastalığına yatkın kişilerde veya idrar sondası veya üriner kateter gibi idrar yoluna müdahale eden durumlarda görülür.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri Nelerdir?

Kadınlarda daha sık görülen idrar yolu enfeksiyonunun pek çok belirtisi vardır. İdrar yolu enfeksiyonunun belirtileri kişiden kişiye ve enfeksiyonun şiddetine bağlı olarak değişebilir. Bununla birlikte, idrar yolu enfeksiyonu ve hastalıklarının yaygın belirtileri şunları içerebilir: 

  • Yorgunluk
  • Ateş
  • İdrarın kötü kokulu olması, yaparken yanma ve ağrı hissi
  • Sık tuvalete gitme
  • Alt karın bölgesinde ağrı
  • Kusma, bulantı, genital bölgede ağrı
  • İdrarın sık ama az miktarda yapılması
  • Kırmızımsı, koyu renkli ya da bulanık idrar rengi (hematüri)
  • Kaburga bölgesinin yan, arka ve alt kısmında ağrı
  • Genel halsizlik ve yorgunluk

Bu semptomlar kademeli olarak artış göstermez birden ortaya çıkar. İdrar yolu enfeksiyonunda hafif düzeydeki belirtiler genellikle kendiliğinden iyileşir. 3 günden daha uzun süren semptomlarda hekime danışmanız gerekmektedir.

Bebeklerde ve Çocuklarda Hangi Belirtileri Gösterir?

İdrar yolu enfeksiyonunun çocuklar ve bebekler üzerindeki en belirgin etkisi yüksek ateştir. İdrar yolundaki böbrek ve mesane gibi organlarda ortaya çıkan belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

  • Çocuğun karnı, boynu ve sırt kısmının normalden daha sıcak olması
  • Sinirli bir ruh haline sahip olması
  • İştahsızlık
  • Yatağı ıslatma
  • Sırt ağrısı
  • Kusma ve mide bulantısı

İdrar Yolu Enfeksiyonu Teşhis ve Tanısı Nasıl Konulur?

İdrar yolu enfeksiyonunun tanısı konulabilmesi için bazı testler kullanılmaktadır. İdrarın yapısı normalde sterildir. İçeriğinde herhangi bir mantar, virüs ya da bakteri bulunmaz. Sindirim sistemindeki mikropların idrar yoluna girerek çoğalmaya başlaması ile idrar yolundaki organlarda enfeksiyon meydana gelir. İdrar yolu enfeksiyonunun tanısı şu testlerin sonucuna göre konulur: 

  • İdrar Tahlili: İdrardaki bakterileri (mikropları), kanamaları, savunma hücrelerini, idrarın özelliklerini ve proteinlerini tespit etmeyi sağlar.
  • Sistoskopi: Mesane tümörleri, mesane/böbrek taşları ve idrar yolu iltihabı gibi hastalıkları teşhis etmek için hekim tarafından kullanılan bir tetkiktir.
  • İdrar Kültürü: Enfeksiyon oluşmasına yol açan mantar ve bakterilerin teşhis edilmesini sağlayarak buna uygun tedavi yöntemi belirlenen testlerden biridir.
  • Bilgisayarlı Tomografi (BT): X ışınları ile idrar yolunu kapsamlı olarak görüntülemeyi sağlayan uygulamadır.
  • Mesane ve Böbrek Ultrasonu: Mesane ve böbrekleri detaylı olarak görüntülemeyi sağlayan yüksek frekanslı ses dalgaları ile yapılan testtir. İdrar yolunda enfeksiyona yol açabilecek tıkanıklık, kitle, kist ve taş olma durumunu kontrol etmeyi sağlar.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Tedavisi Nasıldır?

İdrar yolu enfeksiyonunun tedavi edilebilmesi için öncelik olarak uygulanan duyarlılık ve idrar kültürü testleri ile enfeksiyona neden olan bakteri türü tespit edilir. Bazı bireyler antibiyotiğe karşı direnç gösterdiği için bu adım tedavinin planlanması bakımından önem arz eder. İdrar yolu enfeksiyonunun tedavisinde ilk adım antibiyotik kullanımıdır. Bu kullanım ise;

  • Basit seviyedeki sadece mesaneyi etkileyen idrar yolu enfeksiyonlarında düşük dozda kısa süreli antibiyotikler tercih edilir. Genital temizlik ve sıvı tüketimi ile tedavisi sağlanır.
  • Septik yani böbreği tutan, kana yayılmış olan idrar yolu enfeksiyonlarında antibiyotik kullanım süresi daha uzundur. 
  • Hastanın durumuna göre damardan sıvı uygulanabilir. Hastaneye yatırılarak gözetim altında tutulabilir. Antibiyotik yüksek dozda uygulanır. 

Antibiyotiklerin kullanım süresi, hangi ilaçların kullanılacağı, hastanın dikkat etmesi gereken hususlar kişinin sağlık durumuna göre hekim tarafından belirlenmektedir. İlaç kullanımı ile tedaviye başlandıktan sonra etkileri bir gün içerisinde gözlemlenmelidir. Tedavi sürecinin tamamlanması için antibiyotik ilaçların tamamı bitmelidir. 

İdrar Yolu Enfeksiyonuna İyi Gelen Uygulamalar Nelerdir?

İdrar yolu enfeksiyonunun tedavisine ek olarak bazı yöntemlerin uygulanması semptomların hafiflemesini sağlar. Aynı zamanda ilaçlı tedaviyi hızlandırıcı etki gösterir. Bu yöntemler beslenme ve yaşam tarzına yönelik değişiklikleri içermektedir. İdrar yolu enfeksiyonuna iyi gelen yöntemler şu şekildedir:

  • Bakterilerin temizlenmesi ve idrarın seyreltilebilmesi için bol su tüketimi
  • Probiyotik açısından zengin olan kefir ve yoğurt gibi gıdalar tüketmek
  • İdrara sık gitmemek için sıkmamak
  • Kişisel hijyen ve temizliği sağlamak, tuvaletten sonra temizliği önden arkaya olacak şekilde uygulamak
  • C vitamini içeren besin tüketmek, yeşil çay ve kekik gibi bitkisel çaylar içmek
  • Kafein içeren çay ve kahve gibi içecekleri ve alkol tüketimini azaltmak
  • Karnı ısıtma yastığını kullanarak mesanedeki basıncın azalmasını sağlamak
  • Cinsel ilişki öncesi ve sonrasında genital bölgeyi temizlemek
  • İç kıyafet seçiminde pamuklu kumaş tercih etmek, sıkı çamaşır giyiminden kaçınmak
  • Genital bölgenin temizlenmesinde sabun kullanmamak, ped kullanırken sık sık değiştirmek