Katarakt,  genellikle en yaygın yaşlanmaya bağlı olarak ortaya çıkan oldukça fazla görülen bir görme bozukluğudur. Bir mercek bozukluğunun gelişmesi ile ortaya çıkan katarakt yaşlanma sürecinin bir parçası olarak ortaya çıksa da bazı insanlar doğuştan veya travma, ilaç kullanımı, diyabet gibi faktörlerden dolayı erken yaşta katarakt geliştirebilirler. Bu görme kalitesinde azalmaya neden olan göz hastalığından etkilenen insanlar beyaz ve grimsi bir renkle karakterize edilen bir yansıma görür. 

Gözde katarakt belirtileri arasında genellikle bulanık ve görmede donuklaşma, gece görüşünde azalma veya nesneleri çift veya çoklu görme gibi durumlar sayılabilecektir. Genellikle tedavisi cerrahi müdahaleyi içermektedir. Katarakt ameliyatında uygulanan teknik ise görme hasarlı olan merceğin çıkarılması ve yerine yapay bir lensin yerleştirilmesi uygulamasını içermektedir. 

Eğer katarakt şüphesi yaşıyorsanız veya görmeye dair gözünüzde belirtilerini gözlemlediyseniz, hastalık çok gelişmeden bir göz doktoruna başvurmanız önemlidir. Göz doktoru, kapsamlı bir göz muayenesi yaparak doğru teşhisi koyacak ve uygun tedavi seçeneklerini size önerecektir.

Katarakt Nedir?

Katarakt, göz merceğinin saydamlığını kaybederek bulanıklaşması sonucu ortaya çıkan bir göz hastalığıdır. Göz merceği, göz içinde yer alan ve görüntünün net bir şekilde odaklanmasını sağlayan doğal bir lens görevi görür. Genellikle yaşlanma sürecinin bir parçası olarak ortaya çıkan bu göz hastalığı yaşa bağlı katarakt olarak da adlandırılır.

Katarakt, göz merceği üzerinde bulanık bölgelerin oluşması, renk değişiklikleri, kahverengi veya sarı renklenmeler gibi belirtilerle kendini gösterir. Bu durum, göz merceğinin saydamlığını kaybetmesine kadar gelişebilecektir. Normalde sağlıklı bir yapıya sahip olan mercek, göze giren ışığı retina tabakasına ileterek net ve güzel bir görüş sağlar. Ancak merceklerde katarakt geliştiğinde, ışık yeterince içeri giremez ve görme duyusu ve hassasiyeti bozulur. Bu mercekteki bulanıklaşmış alanlar zamanla genişleyebilir ve bu da görüşü daha da bozar ve rutin işleri yapmayı oldukça zorlaştırır.

Katarakt genellikle yaşa bağlı olarak ortaya çıksa da bazı durumlarda sistemik hastalıklar, göz hastalıkları, ilaç kullanımı veya travmalar da katarakt gelişimine neden olabilir. Ayrıca, doğuştan gelen katarakt da görülebilir ve bu gibi durumlarda kataraktlı gözlere tek ve en iyi çözüm cerrahi müdahalelerin uygulanmasıdır. 

Özet olarak katarakt, göz merceğinin saydamlığını kaybederek görme kaybına neden olan bir göz hastalığıdır. Yaşa bağlı olarak gelişen kataraktın yanı sıra, diğer faktörler de kataraktı tetikleyebilir. Erken teşhis ve uygun müdahaleler ile kataraktın etkileri azaltılabilir ve görme kalitesi iyileştirilebilir. Göz sağlığını koruyacak uygulamaları yapmak ve düzenli göz muayenelerini aksatmamak, göz hastalıklarının erken teşhis edilmesinde en sağlıklı adımdır.

Katarakt Kaç Yaşında Başlar, Başlangıcı Nasıldır?

Yaşlanmaya bağlı olarak gelişen kataraktın genetik geçişli olduğu yaygın olarak bilinir, ancak hangi genlerin bu duruma yol açtığı tam olarak belirgin değildir. Bu nedenle, 40 yaş ve üzerindeki bireylerin düzenli göz muayenesi rutinini yaptırması ve aksatmaması önemlidir. Özellikle 50 yaşından sonra muayene sıklığı arttırılmalı ve uzman bir hekime düzenli olarak başvurulmalıdır.

Genç yaşta katarakt neden olur?

Katarakt rahatsızlığı genelde ileri yaşlarda görülen bir durum olsa da gençlik dönemlerinde nadir de olsa gözlenebilmektedir. Genç yaşta katarakt görülmesine sebep olan faktörler arasında şunlar sayılabilir:

• Genetik faktör: Aile öyküsüne bağlı kalıtsal olarak geçebilir
• Travmalara bağlı: Göz merceğine hasar veren travmalar yaşanması
• İlaç kullanımı: Kortikosteroid içerikli ilaç kullanımı ve benzeri
• Hastalıklar: Şeker hastalığı, otoimmün hastalıklar sebep olabilmektedir
• Zararlı ışınlar: Zararlı güneş ışığına aşırı maruz kalınması gibi

Katarakt Neden Olur? | Neler Sebep Olur?

Kataraktın temel nedeni, yaşlanmaya bağlı göz içindeki doğal lens olan göz merceğinin saydamlığını kaybetmesidir. Bununla birlikte, belirli durumlarda, daha genç kişilerde ve hatta bazen yeni doğanlarda da ortaya çıkabilmektedir. Göz merceğinin elastikiyetini kaybetmesi esas olarak yaşa bağlıyken, merceğin saydamlığını kaybetmesi çeşitli faktörlere bağlıdır.

Katarakt, hem tip 1 hem de tip 2 diyabetli kişilerde de ortaya çıkabilir. Kortizon veya kemoterapi ilaçlarının yoğun alımı bile bu göz hastalığının oluşumuna yol açabilir ve bu durumlarda aynı işlevi gören ikame ilaçlarının kullanımının değerlendirilmesi tavsiye edilir.

Diğer bir tehlike, ultraviyole ışınlarına, X ışınlarına ve kızılötesi ışınlara uzun süre maruz kalmaktır. Bu nedenle, güneşli günlerde kaliteli bir güneş gözlüğü kullanmanız önerilir. Son olarak, birkaç sigara içmek özellikle yaşlılıkta katarakt oluşumuna neden olabilir.

Kataraktın oluşmasına ve gelişmesine sebep olan faktörler şöyle özetlenebilir:

• Yaşa bağlı olarak göz merceklerinde bozulmalar
• Genetik olarak ailede katarakt gözlenmesi ve aktarılması
• Enfeksiyonların gelişmesine bağlı gözlerde katarakt oluşumu
• Zararlı güneş ışınlarına uzun süre maruz kalınması
• Travma veya yaralanmalara bağlı olarak göz merceklerinin hasar görmesi
• Göz iltihabı veya glokom (göz tansiyonu) gibi göz rahatsızlıkları
• Diyabet gibi bazı sistemik hastalıklar veya yüksek tansiyon

Kataraktlı Göz Nasıl Görür?

Göz merceğinin opaklaşması ve bulanıklaşması ve yayılması evresini içeren kataraktlı göz, hastalığın gelişme evresine göre her evrede farklı bir görüş sorununa sahip olabilecektir. Katarakt başlangıcı olan evrede görüş kontrastında ve netliğinde düşme, örneğin televizyon gibi ışıklı ekranlara bakarken netliği algılayamama ve gözlerin uzun süreler kamaşması gibi durumlar gözlenir. 

Katarakt başlangıcı sonrası merceklerdeki bulanıklığın daha da artması ve yayılması ile gece görüşlerinde ciddi oranda azalma, renklerin mat, cansız ve soluk görünmesi, odaklanılan şeylerin bulanık, çift ve çoklu görünmesi gibi görüş özelliği düşebilecektir. Ayrıca ışığa karşı ciddi oranda hassasiyet gelişebilecektir, telefon, televizyon gibi ekranlara baktıktan sonra uzun süre net görüş sağlanamaması da kataraklı gözlerin görme problemlerindendir.

Katarakt Türleri  (Çeşitleri) Nelerdir?

Katarakt türleri oluşum nedenine bağlı olarak geliişen veya kataraktın hangi bölgesinde opaklığın geliştiğine bağlı olarak farklı isimlerle isimlendirilmektedir. Oluşum nedenine bağlı gelişen türler yaşlanmaya bağlı, doğuştan gelişen veya sistemik hastalıklar gibi dış faktörlere bağlı gelişen katarakt türleridir. 

Oluşum nedenine bağlı olarak gelişen katarakt türleri şunlardır:

Doğuştan (Konjenital)

Bu katarakt türü adından da anlaşılacağı gibi doğuştandır. Konjenital katarakt tek taraflı veya iki taraflı olabilir, ameliyatla tedavi edilebilir. Doğuştan karaktın başlıca nedenleri:

• Genetik
• Annenin gebeliğin ilk üç ayında kaptığı bir hastalık (su çiçeği, kızamıkçık, sistemik uçuk, kabakulak…)
• Gebelik sırasında kullanılan ilaçlar
• Annenin hamilelikte röntgen ışınlarına maruz kalması.

Sistemik Olarak Gelişen

Bazı kronik hastalıklar bu göz hastalığının başlamasına zemin hazırlayabilir. Bunların en bilineni ve en yaygın olayı şeker hastalığıdır. Diyabetik katarakt, diğer türler gibi, merceğin opaklaşması ile karakterize edilir.

Travmatik Rahatsızlıklarla Oluşan

Morluk veya yaralanma gibi şiddetli travmalar her yaşta katarakta neden olabilmektedir. Elbette travmanın tipine göre bu tek taraflı veya çift taraflı olabilir.

İkincil (Sekonder katarakt)

Daha önce yapılmış göz ameliyatları, özellikle katarakt cerrahisi sonrası ortaya çıkabilen bir tür katarakttır. Bu durumda, ameliyat sırasında yerleştirilen yapay lensin etrafında tekrardan katarakt benzeri bir durum oluşabilir.

Senil (Yaşlanmaya bağlı)

Senil katarakt yaşa bağlı olarak ortaya çıkan en yaygın türdür. Lensin opaklaşması 55 yaş civarında başlar ve yaş alındıkça aşamalı olarak ilerler. Göz merceğinin zamanla saydamlığını kaybetmesi sonucu oluşan bu katarakt türünde mercek içindeki proteinler birikmeye başlar ve mercek opaklaşır, bulanıklaşır. Sonraki aşamada bu durum görüşü bozar ve görsel keskinliği azaltır. Işık hassasiyeti artabilir ve gece görüşünde zorluk yaşanabilir.

Jüvenil Katarakt

Jüvenil katarakt doğuştan ortaya çıkan bir türdür. Genellikle genetik faktörlerden kaynaklanır. Kalıtsal bir özellik olarak ailede geçiş gösterebilir ve bazen tek bir genetik aktarım sonucunda oluşabilir. Bu nedenle, ailede jüvenil katarakt öyküsü bulunan kişilerde bu risk daha fazladır.

Opaklığın Türüne Bağlı Olarak Gelişen Katarakt Türleri

Nükleer, Kortikal ve Subkapsüler gibi adlandırılan bu katarakt türleri, kataraktın hangi bölgesinde opaklığın oluştuğunu ve hangi kısımları etkilediğine göre isimlendirilmektedir. 

Opaklık türüne göre gelişen katarak türleri şu şekildedir:

Nükleer

Merceğin merkezi kısmı olan çekirdekte oluşur  ve gözün normal yaşlanma sürecinden kaynaklanır. Daha gelişmiş formlarda, çekirdek yüksek opaklık seviyelerine ulaşabilir ve kahverengiye dönebilir.

Kortikal 

En dış kısım olan merceğin korteksini etkiler  ve yavaş yavaş göz merceğinin iç bölgesine doğru uzanır. Şeker hastaları ve zararlı UVA ışınlarına aşırı maruz kalmış kişilerde en sık görülen  türdür.

Subkapsüler

Göz merceğinin arka yüzeyinde, merceği kapsayan kapsülün iç yüzeyinde oluşan bir katarakt türüdür. Genellikle oküler ve sistemik hastalıklar veya ilaç kullanımı ile ilişkilidir.

Gözde Katarakt Belirtileri Nelerdir? 

Göz merceğinin bulanıklaşması sonucu görme kalitesinde azalmalara sebep olan kataraktın en yaygın belirtileri arasında görmede bulanıklaşma, gece görüşünde azaltma veya gece körlüğü gibi durumlar olsa da daha birçok farklı belirtileri de bulunmaktadır. 

Gözde katarakt belirtileri arasında şunlar sayılabilir:

• Bulanık veya odaklanmamış görme
• Işığa aşırı duyarlılık, uzun süre göz kamaşması
• Gece görüşünün azalması veya gece körlüğü 
• Görülen renklerde soluklaşma
• Kontrast kaybı (Görme netliğinin düşmesi)
• Nesneleri çift veya çoklu görme
• Gözlük derecesinin sürekli değişmesi

Bununla birlikte, bu semptomlar diğer göz hastalıklarının da göstergesi olabilir, bu nedenle belirtilerden bir yada bir kaçına sahipseniz en kısa zamanda göz doktorunuza başvurmalısınız. Hastalığın başlangıcında herhangi bir belirti görülmeyebilir. Genellikle yavaş gelişme eğilimindedir, bu nedenle görme kaybı ani değil kademeli olarak gerçekleşmektedir.

Katarakt Nasıl Tedavi Edilir?

Katarakt tedavisi için genel olarak tek çözüm  cerrahi müdahalenin yapılmasıdır. Bu cerrahi müdahale bulanıklaşmış doğal merceğin çıkarılması ve yerine yapay lens yerleştirilmesi gibi süreçleri içermektedir. Genellikle cerrahi uygulamada sonuç etkilidir ve güvenilir bir işlemdir. Tedavi sonrasında görme bozukluğu önemli oranda iyileştirilmektedir.

Katarakt tedavisinde genel uygulama ameliyat ile cerrahi müdahale uygulanması olsa da henüz hastalığın çok gelişmediği evrelerde hastalara gözlük ve kontak lensler de önerilebilecektir. Ancak bu çözüm geçici bir tedavi sağlayacağından uzman doktor kataraktlı gözlerdeki durumun teşhisine göre süreci yönetecektir. 

Tedavi edilmezse ne olur?

Katarakt tedavi edilmezse, birkaç ay veya yıl boyunca, problemli mercek giderek tamamen opaklaşmakta ve göz sağlığını çok daha kötü etkileyecek hale gelmektedir. Göz mercekleri göz için ayrıca bir filtre görevi görmektedir. Bu sebeple katarakt gibi mercekte bozuklukların olması gibi durumlarda koruyu özelliklerini de yitirecektir.  

Hastalık daha fazla ilerlediğinde tam bir görme kaybına da sebep olabilecektir. Bu sebeple katarakt belirtilerini gözlemleseniz de gözlemlemeseniz de belirli düzenli aralıklara göz muayenenizi yaptırmayı aksatmayınız.

Katarakt Ameliyatı Kesin Çözüm mü?

Katarakt ameliyatı genellikle kataraktın kesin çözümü olarak kabul edilir. Kataraktlı gözdeki bulanıklık veya opaklık, katarakt ameliyatında uygulanan gelişmiş tekniklerle giderilir ve gözlerde net bir görüş sağlamak için opaklaşmış mercek çıkarılır, sonrasında yapay lens (IOL) yerleştirilir.

Ameliyat sırasında bozuk mercek yerine göze yerleştirilen yapay lens, gözün odaklanmasını ve sağlıklı görme özelliğini tekrardan sağlar. Bu ameliyatın başarı oranı oldukça yüksektir, deneyimli uzman kontrolünde yürütüldüğü süreci risk ve komplikasyonları çok gözlenmemektedir. 

Ayrıca katarakt ameliyatı ile ilgili prosedürlere dair daha detaylı bilgi almak için “Katarakt Ameliyatı Nedir, Nasıl Yapılır?” başlıklı yazımıza da göz atabilirsiniz.

Katarakt Tekrarlar mı?

Katarakttan Nasıl Korunurum?

Bu göz hastalığını yavaşlatmanıza izin veren bazı basit kurallar vardır. Bu, özellikle aile bireylerinde genç yaşta katarakt sorunu yaşayanlar, kronik tedavi gerektiren diğer göz hastalığı, diyabeti olanlar veya kortizon bazlı tedavilere ihtiyaç duyanlar gibi en fazla risk altında olanlar için önemlidir.

Erken katarakt geliştirme riski taşıyan tüm bu kişilerin aşağıdakilere dikkat etmesi önemlidir:

• Açık havada güneş gözlüğü kullanın
• Sigara içmeyin
• Antioksidanlardan zengin beslenin
• Bilgisayarların, tabletlerin ve cep telefonlarının ekranlarından yayılan mavi ışıktan  korunun

Her halükarda , 60 yaşından sonra, en az birkaç yılda bir, gözbebeği genişlemesi ile göz muayenesinden geçilmesi tavsiye edilmektedir. Bu muayene ile göz hastalıklarının ilk belirtileri ortaya çıkarılarak erken teşhis ve zamanında tedavi sağlanır.

Sık Sorulan Sorular